روشهای تحقیق در علوم رفتاری

1- نسبت به یافته های تحقیقاتی یک طرح ، تا چه اندازه می توان اطمینان داشت؟

 در پاسخ به این سئوال ، باید اعتبار درونی تحقیق را مورد نظر قرار دهیم.

 2- تا چه اندازه می توان یافته های تحقیق را در محیط های جغرافیایی یا شرایط دیگر تعمیم داد؟

 در پاسخ به این سئوال ، باید اعتبار بیرونی تحقیق را مورد نظر قرار دهیم.

 3- در چه صورتی فرایند تحقیق ، از دقت لازم برخوردار است؟

 در صورتی که بتوان اثر متغیرها ( ناخواسته ) را کنترل کرد.

4- اعتیار درونی تحقیق را تعریف کنید؟

درجة کنترل متغیرهای ناخواسته را ، اعتبار درونی (Internal validity ) تحقیق می نامند. به عبارت دیگر ، اعتبار درونی تحقیق نمایانگر آن است که تا چه اندازه یافته های تحقیق از صحت و دقت لازم برخوردار است.

5- تا چه اندازه می توان تاثیر متغیر مستقل را بر متغیر وابسته ، تعمیم داد؟

در پاسخ به این سئوال ، باید اعتبار بیرونی(External validity ) تحقیق را مورد نظر قرار دهیم. به عبارت دیگر ، اعتبار بیرونی با این امر سر و کار دارد که تا چه اندازه یافته های تحقیق که با استفاده از یک نمونه به دست آمده است ، به گروه وسیع تری از آزمودنی ها یا شرایط دیگری قابل تعمیم است.

6- دو نوع اعتبار بیرونی را نام ببرید؟

الف) اعتبار بیرونی با توجه به جامعة مورد مطالعه(Population validity ). در اعتبار بیرونی جمعیتی ، تعمیم یافته ها به جامعة آماری مورد نظر قرار می گیرد.

ب ) اعتبار بیرونی زیست محیطی(Ecological validity ). در اعتبار بیرونی زیست محیطی ، یافته های تحقیق ، از یک مجموعة شرایط ویژه که پژوهشگر در چارچوب آنها تحقیق خود را به انجام رسانده است ، به شرایط طبیعی تعمیم داده میشود.

7- عوامل موثر بر اعتبار درونی را نام ببرید؟

* انتخاب اختلافی(Differential selection ).

* اُفت آزمودنی ها(Experimental mortality ).

* پیش آزمون(Testing ).

* ابزار اندازه گیری(Instrumentation ).

* تداخل اعمال آزمایشی(Diffusion of treatments ).

* همزمانی(تاریخچه)(History ).

* بلوغ(پختگی)(Maturation ).

* تعامل(اثرمتقابل)انتخاب با سایر عوامل.

* رگرسیون آماری.

* تحلیل آماری.

* سوگیری پژوهشگر.

8- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، انتخاب اختلافی را توضیح دهید؟

در برخی از طرح های آزمایشی ممکن است پژوهشگر ، ناخواسته افراد قوی تری را برای گروه آزمایشی انتخاب کند که این امر باعث می شود نتیجة آزمایش ، تحت تاثیر قرار گیرد.

9- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، اُفت آزمودنی ها را توضیح دهید؟

در طول اجرای تحقیق ممکن است برخی از آزمودنی ها ، به دلایل مختلف از ادامة مشارکت در تحقیق ، خودداری کنند در نتیجه آزمایش ، با اُفت آزمودنی ها روبرو خواهد بود و این امر بر نتیجة نهایی تحقیق می تواند اثر نامطلوب داشته باشد.

10- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، پیش آزمون را توضیح دهید؟

در بسیاری از طرح های آزمایشی که در علوم رفتاری اجرا می شود ، معمولاً قبل از عمل آزمایشی ، یک پیش آزمون بر آزمودنی ها اجرا می شود و پس از پیش آزمون ، عمل آزمایش اجرا شده و سرانجام آزمون نهایی(پس آزمون) اجرا میشود. از آنجا که معمولاً پیش آزمون و پس آزمون مشابه است ، آزمودنی ها با گذراندن پیش آزمون ، تجربة بیشتری کسب میکنند و در آزمون نهایی ، پاسخ های بهتری عرضه می کنند. این عامل می تواند نتیجة نهایی را خدشه دار کند.

11- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، ابزار اندازه گیری را توضیح دهید؟

ابزار اندازه گیری که برای سنجش متغیر وابسته به کار می رود ، باید از قابلیت اعتماد و اعتبار لازم برخوردار باشد. در صورتیکه ابزار به کار رفته ، از ویژگی های لازم برخوردار نباشد ، نتایج تحقیق ، تحت تاثیر این عامل قرار خواهد گرفت.

12- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، تداخل اعمال آزمایشی را توضیح دهید؟

اگر آزمودنی های گروه کنترل بدانند که عملکردشان با گروه دیگر مقایسه می شود ، ممکن است سعی کنند تا برتری خود را نشان دهند. به عبارت دیگر اگر آزمودنی ها از شرایط آزمایشی یکدیگر بااطلاع باشند ، این امر می تواند به عدم تفکیک اعمال گروه آزمایشی و کنترل از یکدیگر منجر شود.

13- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، همزمانی(تاریخچه) را توضیح دهید؟

چنانچه یک طرح تحقیق ، همزمان با اجرای یک فعالیت مشابه به اجرا درآید ، یا رویداد بالقوه موثری روی متغیر وابسته اثر بگذارد ، در این صورت ممکن است نتیجة آزمایش خدشه دار گردد. مثال: اگر در یک تحقیق ، هدف مقایسة تاثیر آموزش برنامه ای در درس ریاضی با آموزش به روش سخنرانی در پایة سوم راهنمایی تحصیلی باشد و همزمان با اجرای این تحقیق ، برنامة آموزش ریاضی از تلویزیون پخش شود ، این امر می تواند نتیجة آزمایش را تحت تاثیر قرار دهد.

14- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، بلوغ(پختگی) را توضیح دهید؟

ممکن است در جریان اجرای تحقیق ، آزمودنی ها از نظر جسمانی و روانی تغییر کنند. مثال: در طول آزمایش ، دانش آموزان ممکن است از نظر ذهنی تواناتر شوند ، که این امر می تواند بر نتیجة آزمایش اثر نموده و آن را خدشه دار کند.

15- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، تعامل(اثرتقابل) انتخاب با سایر عوامل را توضیح دهید؟

در برخی از طرح های آزمایشی ، عامل انتخاب آزمودنی ها با برخی از عوامل از جمله رشد آنان تعامل داشته و در نتیجة تحقیق تاثیر می گذارد. مثال: اگر هدف یک طرح آزمایشی ، بررسی تاثیر فیلم سرگذشت علم بر میزان علاقة کودکان 6 ساله به کوشش های علمی باشد ، چنانچه در انتخاب آزمودنی ها ، همسانی گروههای آزمایشی و گواه از لحاظ سن رعایت نشود ، گروهی که کودکان آن دارای سن بالاتری هستند ، ممکن است به جهت بالاتر بودن سن ، عکس العمل متفاوتی ازگروه دیگر نشان دهند. در این صورت تفاوت مشاهده شده را نمی توان ناشی از عمل آزمایشی(نمایش فیلم) قلمداد کرد. بدیهی است در سنینی که سرعت رشد ، سریع تر است ، این تعامل بیشتر وجود دارد.

16- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، رگرسیون آماری را توضیح دهید؟

بعضی اوقات آزمودنی ها براساس نمرة کسب شده در یک درس(یا صفت متغیر) به گروههای آزمایشی و گواه منتسب میشوند. در این حالت ممکن است افرادی انتخاب شوند که در انتهای طیف مقیاس انداه گیری باشند(آزمودنی ها با نمرات بسیار بالا یا آزمودنی ها با نمرات بسیار پایین در پیش آزمون). در این صورت چنانچه پیش آزمون و پس آزمون اجرا شود ، نمره های پس آزمون ، تحت تاثیر عامل رگرسیون آماری قرار می گیرد. چنانچه افراد ضعیف به گروه آزمایشی منتسب شده باشند ، نمرة آنان در پس آزمون ، به طرف میانگین تمایل پیدا کرده و در موقع مقایسه نمره های پیش آزمون و پس آزمون ، ممکن است تفاوت مثبتی را نشان دهد. و بر در مورد آزمودنی های قوی ، برعکس.

17- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، تحلیل آماری را توضیح دهید؟

استفاده از روش های آماری نامناسب ، ممکن است باعث نتیجه گیری های غیردقیق شود. مثال: ممکن است تفاوت میان گروه آزمایشی و گواه ، معن دار تلقی شود در حالیکه معنی دار نباشد و بالعکس.

18- از عوامل موثر بر اعتبار درونی ، سوگیری پژوهشگر را توضیح دهید؟

در برخی از موارد ، پژوهشگر ممکن است انتظارات خود را از نتایج آزمایش به آزمودنی ها تلقی کند. این امر خود در نتایج آزمایش تاثیر می گذارد. در برخی از پژوهش ها از جمله پژوهش های پزشکی ، با اجرای طرح های «کور مضاعف(Double blind )» از تاثیر این عامل ، جلوگیری می شود.