هوش هیجانی
مقدمه
 اکثر مردم عضو سازمانهایی1 با ساختار رسمی و ساختار غیر رسمی هستند. رابینز2 سازمان را اینگونه تعریف می کند:
 "سازمان پدیده ای اجتماعی است که به طور آگاهانه هماهنگ شده، دارای حدو مرزهای نسبتاً مشخصی بوده وبرای هدف یا مجموعه ای از اهداف بر اساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت می کند."(رابینز، 1987 ص 3). در سازمانها به جز عامل حیاتی مدیریت، عنصر اساسی دیگری به نام «انسان ها» وجود دارند.
 در واقع توفیق سازمانها مستقیماً به استفاده مؤثر از منابع انسانی بستگی دارد. (حقیقی و دیگران، 1380). «رهبری» به عنوان یک کارکرد اجتماعی مهم، میانجی بین این دو یعنی «مدیریت» و «منابع انسانی» است.
 «رهبری»3 هنر مدیریت است (دویتری4، 1984) به نحوی که رهبری اثر بخش می تواند در افراد که به منظور تعیین و تحقق هدفها نفوذ کند و حس وفاداری وهمکاری همراه با احترام در آنها به وجود آورد. (دویتری، 1984 ترجمه میرسپاسی ص 337). از سوی دیگر توانایی نفوذ در دیگران به وسیله قدرت بوجود می آید. (هرسی و بلانچارد5، ترجمه کبیری ص228).
 پس قدرت به عنوان پدیده اجتناب ناپذیر ویژگی اساسی نقش مدیراست که اثر بخشی6 او را در سازمان فراهم می سازد. قدرت در سازمان خود به خود پدید نمی آید، بلکه سرچشمه هایی دارد که هر یک در نوع رهبری مدیر اثر می گذارد. (حقیقی و دیگران، 1380 ص 402) اهمیت منابع قدرت7 برای یک مدیر تا آنجا است که حتی از حیث روابط انسانی نیز به آن پرداخته شده است و ضرورت آن در جامعه امروزی ما به اثبات رسیده است. (گریفیث8، ترجمه بخشی ص 126).

__________________________________________
1. organization
2. ROBBINS
3. Leadership
4. daughtrey
5. hersy/ BLanchard
6. Effectivness
7. power resurce
8. Griffiths
در عین حال همیشه باید در سازمانهای آموزشی و غیر آموزشی این نکته را مدنظر قرار دهیم که آشنایی با شیوه و نوع کاربرد قدرت و استفاده صحیح از آن ما را در تحقق و تأمین هدفهای سازمان کمک می کند، نه خود قدرت. به اعتقاد ابراهام زلزنیک1 (1997) قدرت در دست افراد خطا و ریسک انسانی به دنبال دارد و گاهی کاربرد نامناسب منابع قدرت از جانب مدیران موجب فشارهای روحی و روانی در سازمان می شود که باعث به خطر انداختن بهداشت روانی معلمان می شود. در نتیجه ناگزیر به استفاده از علم روانشناسی به منظور حل مسائل روحی و روانی در محیط سازمانی خود هستیم. (ساعتچی، 1381).
یکی از مؤلفه های روانشناسی که از دهه 1990میلادی به بعد در ادبیات مدیریت به کار رفته است هوش هیجانی2 است. (گلمن3وهمکاران، 1998). که ارتباط مستقیمی با اثر بخشی سازمان دارد (چرنیس4،2001،ص8) و به بهبود عملکرد سازمان کمک می کند.(Clophil, Dunstuble, 2004 ).
هوش هیجانی سعی در تشریح جایگاه و تفسیر هیجانات و عواطف در توانمندیهای اساسی دارد.5 (گلمن و دیگران (2002)، گلمن معتقد است هنگامی که سعی در توضیح دلایل اثر بخشی رهبران بزرگ داریم و درباره استراتژی و بینش قوی صحبت می کنیم، یک چیز مهمتر وجود دارد که: «رهبران بزرگ از طریق عواطفشان کار می کنند.» (گلمن 2001).
در مجموع باید گفت که رهبری و ریاست به معنای تسلط نیست بلکه هنر متقاعد کردن اشخاص برای کار در جهت یک هدف مشترک است. زیرا گلمن و همکارانش (2002) معتقدند رهبران که از هوش هیجانی بهره می گیرند و از رهبری هیجانی استفاده می کنند الگوی سلامتی و روابط کاری مؤثر خلق می کنند.
__________________________________________________

1. Zaleznik
2. Emotional intelligence
3. Golman
4. cherniss
5. caruso
در نتیجه ضمن اینکه هوش هیجانی نقش مرکزی درفرایند رهبری ایفا می کند؛ (گورگی1 ، 2000) باعث تنوع در منابع قدرت می شود، (کی یرستد2 ، 1999)، از اختلالات روانی پیشگیری اولیه به عمل می آورد (بار- اون3، 1999) و باعث توانمندی انسان دربعد شایستگی های شخصی و اجتماعی می شود. (گلمن، 1995)
با توجه به اینکه معلمین یکی از عناصر عمده در شکل گیری سازمانهای آموزشی هستند و حمایت و نگهداری معلم از مهمترین وظیفه مـدیران است (عسگریان، 1376)و با توجه به اهمیت و ضرورت هوش هیجان که برای مدیران هر سازمان به اختصار ذکر شد، مدیران مدارس نه تنها باید نسبت به هوش هیجانی دانش آموزان و معلمان حساس باشند بلکه باید نسبت به هوش هیجان خودشان نیز حساس باشند و به استفاده درست آن توجه نمایند.
در این تحقیق با توجه به اهمیت هوش هیجانی مدیر در رهبری مطلوب و با توجه به غیر قابل تفکیک بودن منابع قدرت مدیران برای رهبری آموزشی محقق به بررسی رابطه هوش هیجانی آنان با منابع قدرت می پردازیم.
__________________________________________________
1. George
2. Kierstead
3. Baron
بیان مسأله
قدرت1 در نزد همه انسانها و بالتبع در سازمانها وجود داد اما به رغم این گستردگی میزان آن در نزد افراد متفاوت است. تعاریف زیادی برای قدرت وجود دارد. برای مثال:
- تالکوت پارسونز2 معتقد است که قدرت چیزی است که به گسترده ترین شکل در جهان پخش شده است.
- راسل3 معتقد است که قدرت ایجاد تأثیرات مورد نظر است (راسل 1938).
- رانگ4 قدرت را به کنترل مورد نظر و توفیق آمیز دیگران محدود می کنند (رانگ 1968).
- استگدیل5 قدرت را ابزار رهبری می داند که با آن رهبر بر رفتار پیروان نفوذ می کند. (استگدیل 1974).
- و به تعریف فرنچ6 قدرتی که A بر B دارد عبارت است از حداکثر نیرویی که A می تواند در B القا کند منهای حداکثر نیرویی که B می تواند در جهت مخالف بوجود آورد (فرنچ 1956).
- حقیقی و همکاران قدرت را ویژگی اساسی نقش یک مدیر می داند که زمینه اثر بخشی او را در سازمان فراهم می سازد (حقیقی و همکاران 1382).
اما کاترین بنزینگر7 به فرآیند کسب قدرت و بکارگیری آن دیدگاهی خاص بخشیده است. (هرسی و بلانچارد ترجمه کبیری 1378).
بنزینگر قدرت را توانایی انجام کار به میل خود می داند (بنزینــگر 1982)، و متذکر می شود مـیان قدرت شخصی (تخصص8 - مرجعیت9) و قدرت سازمانی (مشروع10- پاداش11- اجبار12 ) تفاوتهای عمده ای وجود دارد. او اختلافات میان قدرت شخصی و قدرت سازمانی را ناشی از آزادی انتخاب
__________________________________________________
1. Power
2. Parsonse
3. Russel
4. F.WRung
5. Stogdill
6. French
7. Benzinger
8. expert Power
9. refrenet power
10. Legitirnate power
11. reward power
12. coercive power
در نفوذ می داند.بنزینگر معتقد است قدرت سازمانی شخص باید به گونه ای آگاه سعی در ایجاد اطمینان و احترام در همکاران خویش کند. در اینجا منظور این است که مدیر با قدرت سازمانی نمی تواند اثر بخشی لازم را در رهبری داشته باشد. به همین خاطر به اعتقاد حقیقی و همکاران به کارگیری مؤثر قدرت چالشی دشوار برای رهبران و کارکنان سازمانها است. (حقیقی و همکاران 1382).
در نتیجه چنین به نظر می رسد که سازمانهای پویا و در حال رشد آرام آرام از حالت اتکا به پایگاه های قدرت که بر اطاعت و فرمانبرداری تکیه دارد دور می شوند و به سوی پایگاه های قدرت که هدفشان نفوذ در مردم است حرکت می کنند. (هرسی و بلانچارد 1939).
هرسی و بلانچارد قدرت را مسأله دنیای واقعی می دانند و رهبرانی که قدرت را می شناسند و می دانند چگونه آن را به کار ببرند از کسانی که نمی دانند یا آن را به کار نمی برند اثر بخش تر می داند.
از طرفی رهبر برای تأثیرگذاری بر افکار و اعمال دیگران ناگزیر به استفاده از قدرت است.
از زاویه ای دیگر وجود قدرت در دست فرد خطا و ریسک انسانی را در پی دارد،. (زلزنیک 1977) یعنی کاربرد غلط آن ممکن است باعث به خطر افتادن بهداشت روانی کارکنان شود. هر مدیری باید بداند که چگونه می تواند ضمن داشتن قدرت، کارایی و بهداشت روانی کارکنان را نیز افزایش دهد. یکی از ویژگی هایی که بر اساس شواهد در این رابطه به مدیران کمک می کند هوش هیجانی است. که هم قدرت رهبری او و هم اثربخشی سازمان را افزایش می دهد.
1- به طور کلی هوش هیجانی مفهوم جدیدی است که از دهه 1990 میلادی به بعد در ادبیات مدیریت به کار رفته است و یکی از مهارتهای جدید مدیریت به ویژه مدیریت منابع انسانی به شمار می رود که طی دهه گذشته به طور قابل توجهی نظر عموم را به خود جلب کرده است.
(مایر، کارسو و سالوی 2000، 1999، 2002).
2- هوش هیجانی موضوعی است که سعی در تشریح و تفسیر جایگاه هیجانات و عواطف در توانمندیهای انسان دارد. که توان انسانی را به عملکرد شغلی عالی تبدیل می کند. (گلمن، 1998).
3- به اعتقاد سیاروچی و همکاران اگر فرد از لحاظ هیجانی توانمند باشد بهتر می تواند با چالشهای زندگی مواجه شود و در نتیجه از سلامت روانی بهتری برخوردار باشد.(سیاروچی و همکاران، 2000).
مایر و همکارانش هوش هیجانی را به عنوان مجموعه ای از توانایی ها تعریف کرده که تسهیل کننده ادراک، بیان، جذب و فهم و تنظیم هیجان اوست. که به علاوه رشد فکری و عاطفی را بر می انگیزد. (مایر و سالوی، 1997، مایر و همکاران 2000).
مایر و سالوی (1997) خاطر نشان کرد که هوش هیجانی شامل چهار توانایی است:
1- توانایی دریافت عواطف در خود و دیگران. (ادراک هیجان)
2- توانایی ادراک هیجان به منظور استفاده در دیگر فرآیندهای ذهنی. (تسهیل هیجانی افکار)
3- فهمیدن و علت یابی اطلاعات هیجانی و اینکه هیجانها چگونه با هم ترکیب می شوند و از طریق تعامل و ارتباطات گسترش می یابند. (فهم هیجانی)
4- توانایی پذیرش هیجانها و تعدیل کردن آنها در خود و دیگران.
5- وی سینگر1 هوش هیجانی را هوش بکارگیری عاطفه و احساسات جهت هدایت رفتار، افکار ارتباط مؤثر با همکاران، سرپرستان، مشتریان و استفاده از زمان در چگونگی انجام دادن کار برای ارتقای نتایج تعریف می کند. (دی سینگر2000)
4- گلمن (2001) در تعریف هوش هیجانی می گوید: مهارتی است که دارنده آن می تواند از طریق خود آگاهی روحیات خود را کنترل کند، از طریق خود مدیریتی آن رابهبود بخشد، از طریق همدلی تأثیر آنها را درک کند و از طریق مدیریت روابط به شیوه ای رفتار کند که روحیه خود و دیگران را بالا ببرد. (گلمن 2001).
______________________
1.weisinger
گلمن در مقاله «کارکردن با هوش هیجانی» مفهوم هوش هیجانی را برای وضعیت محل کار بکار برده است. در این تجزیه و تحلیل، او استدلال می کند که یک کارمند از هوش هیجانی در دو بعد مهم و کلیدی، مهارت پیدا می کند. این دو بعد عبارتند از : «شایستگی شخصی»1 یعنی افراد چگونه خودشان را مدیریت کنند و «شایستگی اجتماعی‌»2 یعنی، افراد چگونه روابط بین خود و دیـــگران را مدیریت کنند. (کی یرستد 1999).
در ضمن شواهدی زیادی است که هوش هیجانی باعث اثر بخشی سازمان می شود دورکات دولف بیان می کنند که تیم های دارای هوش هیجانی دارای انواع مشارکت وهمکاری، تعهد و خلاقیتی از خود نشان می دهند که به طور فزاینده ای برای اثر بخشی سازمان اهمیت دارد. (چرنیس 2001)
چرنیس (2001) مدلی را برای اثبات ادعای خود ارائه می دهد که سه وظایف و منابع (انسانی- رهبری- فرهنگ، جو سازمانی از طریق تأثیر متقابل بر همدیگر باعث افزایش هوش هیجانی فردی و گروهی می شود که این امر نیز باعث اثربخشی سازمانی می شود.
در کل اینگونه به نظر می رسد که هوش هیجانی مدیران در بعد شایستگی های اجتماعی (آگاهی اجتماعی و مهارتهای اجتماعی) می تواند منابع قدرت مدیران را عوض کرده و تنوع در نفوذ قدرت از نظر آگاهی اجتماعی و مهارتهای اجتماعی بیاورد. (چرنیس 2001).
لذا به استناد به مبانی نظری فوق مسأله مورد پژوهش رابطه هوش هیجانی و منابع قدرت مدیران در مدیریت دیگردبیرستان های نیشابور در سال 1384-1383 می باشد.
مرور پیشینه منابع قدرت خارج از ایران
با آنکه سیستم تقسیم اولیه فرنچ و ریون برپایه تحقیقی صورت نگرفته است اما برخی ازپژوهشگران را واداشت تا با استفاده از این تقسیم بندی به برخی سوالات در مورد پایگاههای قدرت پاسخ گویند. درا ین میان نیت میر1 تحقیقات مختلفی را در زمینه ارتباط میان میزان استفاده گروه از پایگاههای مختلف قدرت و اثر بخشی گروهی بررسی و مرور کرده است وی در خلاصه از تحقیق خود به این نتیجه کلی رسیده است با وجودیکه پایگاههای قدرت تخصص و مشروع ظاهراً مهمترین علت فرمانبرداری هستند و قدرت تخصص و ارجاعی قویا به طور ثابت به عملکرد و میزان رضایت خاطر زیردستان مربوط می شوند نتایج بدست آمده آن گونه روشن نیست که بتوان آنها را در مورد بهترین پایگاه قدرت تعمیم داد در واقع این نتایج نشان می دهدکه پایگاه مناسب قدرت تا حد زیادی متاثر از متغیرهای وضعی است .
به عبارت دیگر رهبران با توجه به موقعیتها پایگاههای قدرت کوناگون نیاز دارند (شایانفر 1379)
مکانیک2 (1962) نیز در مورد منابع قدرت در تحقیقات خود به این نتیجه دست پیدا کرد که میزان تلاش و علاقه فرد در کار و شغل نیز از دیگر منابع قدرت است .همچنین جذابیت و گیرایی فرد شخصیت فرد محل و مکان اداری نیز از دیگر عوامل کسب قدرت افراد رده پایین تر سازمانهاست (همان منبع )
استودنت نیز در بررسی از تحقیقات خود بر روی چهل گروه تولیدی در دو کارخانه شرکت فراورده های وسایل الکتریکی خانگی به این دست پیدا کرد که قدرت مشروع قویترین دلیل برای فرمانبرداری بوده است و دیگر پایگاههای مورد نظر به ترتیب چنین بوده است قدرت تخصص پاداش ارجاعی و اجبار (هرسی و بلانچارد 1378 )3
________________________
1. Netmyer
2. Mechanic
3. Stedent
مرور پیشینه منابع قدرت در داخل ایران
اولین تحقیق توسط بطحایی در سال تحصیلی 73-74 به راهنمایی دکتر زهرا صباغیان تحت عنوان تاثیر استفاده از منابع قدرت در مدیرهای اموزشی و اداری موسسات اموزش عالی تهران صورت گرفت که نتایج تحقیق نشان داد که مدیران اموزشی از قدرت اجبار و قانونی و شیوه تصمیم گیری مشورتی را مورد استفاده قرار می دهد.
در تحقیق دیگر که توسط مریم میمندی نژاد به راهنمایی دکتر محمد حسن پرداختچی در سال 1378 انجام پذیرفت که براساس نتایج بدست امده معلوم گردید که بین اقتدار بورکراتیک مورد استفاد ه مدیران مرکز اموزشی استثنای و رضایت شغلی معلمین انان همبستگی منفی وجود ندارد و نتایج حاصله نشان داد که منابع اقتدار روان شناختی و فنی و منطقی بیشترین تاثیر را در رضایت شغلی معلمین دارد.
پژوهش دیگری تحت عنوان رابطه بین استفاده مدیر از انواع قدرت و جو سازمانی مدرسه توسط خدایار پوریان به راهنمایی دکتر علی علاقه بند در سال 75-76 درتهران انجام شده است که نتایج آن نشان داد که بین هریک از قدرتهای تخصص و مرجعیت با جو سازمانی رفتار مدیر و رفتار معلمان همبستگی مثبت و معنا داری وجود دارد.
تحقیق دیگری که در سال 1379 توسط ابوالقاسم شایانفر به راهنمایی دکتر حسینعلی کوهستانی انجام شده است رابطه بین منابع قدرت و سبکهای مدیریت تعارض مدیران در مدارس متوسطه-پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد است که نتایج این تحقیق حاکی ازاین بود که بین منبع قدرت مرجعیت با سبکهای مدیریت تعارض همکاری رقابت اجتناب و بین منبع تنبیه و سبکهای همکاری و رقابت و بین منبع قدرت قانون و سبک تعارض گذشت ارتباط معنی داری وجود دارد.
مرور پیشینه هوش هیجانی در خارج
مفهوم هوش هیجانی، ژرفای تازه و عمیقی در فهم و هوش انسان گشوده است و توانایی برای ارزیابی هوش کلی یا عمومی را توسعه داده است. همانند هوش شناختی، تعریف هوش هیجانی نیز مشکل بنظر می رسد. به طور کلی هوش هیجانی بیانگر ابعاد هیجانی، شخصی، اجتماعی، و باقیمانده هوش است که در چالش های روزانه نسبت به هوش شناختی از اهمیت بیشتری برخورداراست. (بار-اون، 2000).
سرآغاز مطالعه هوش هیجانی ریشه در ایده دیوید و کسلر «جنبه های غیر عقلانی هوش عمومی» دارد که به سال 1940 بر می گردد. قطعه ذیل آینده نگری و بصیرت و کسلر را در ارتباط با اهمیت هوش هیجانی روشن می سازد.
"پرسش اساسی این است که آیا توانایی های غیر عقلانی، یعنی هیجانی و فطری، عوامل قابل قبول برای هوش کلی می باشد؟ من کوشیده ام نشان دهم که علاوه بر عوامل عقلانی، عوامل غیر عقلانی که تعیین کننده هوش اند وجود دارند، چنانچه مشاهدات آتی تأیید کننده این فرضیه باشد، نمی توان فرض کرد که بتوان هوش کلی را بدون لحاظ عوامل غیر عقلانی محاسبه کرد". (وکسلر، 1943؛ به نقل از بار- اون 1997).
در سال (1940)1، لی پر عنوان کرد: تفکر هیجانی قسمتی از تفکر منطقی و هوش کلی است و به آنها کمک می کند. (لی پر، 1948 به نقل از بار-اون 1997).
این طرح های آغازین، تقریباً بعد از نیم قرن بر ایده های گاردنر2 استاد دانشگاه هاروارد تأثیر گذاشت. گاردنر (1983) احساس کرد، هوش دربرگیرنده ابعاد چندگانه است، ترکیب جنبه های گوناگون شناخت با عنصر هوش هیجانی (یا به قول گارنر، هوش شخصی3). ابعاد هیجانی (شخصی) مفهوم هوش چندگانه4 شامل دو عنصر عمومی؛ ظرفیت درونی روانی5 ومهارت برون روانی6 می باشد (بار- اون 1999). سالوی و میر7 (1990) دیدگاه گاردنر را گسترش داده و هوش هیجانی را به عنوان توانایی ادراک، بیان، تنظیم، فهم و کنترل هیجانات تعریف نمودند. (بار - اون و همکاران 2000).
__________________________________________________
1. Leeper
2. Gardner
3. Personal intelligence
4. Multiple intelligence
5. intrapsychi capacities
6. interpersonal skills
7. salovey & mayer
گلمن پنج عنصر هوش هیجانی در عمل را خودآگاهی، خود نظمی1، انگیزش2، همدلی3، و مهارت اجتماعی4 می داند.
1- خودآگاهی:
تعریف: توانایی تشخیص و درک حالات روحی، احساسات و عواطف و انگیزه های خود و نیز تأثیر آن بر دیگران.
نشانه های بارز: اعتماد به نفس، خودارزیابی واقع گرایانه، خود انتقادی همراه با شوخ طبعی.
2- خود نظمی:
تعریف: توانایی کنترل یا تغییر مسیر تمناها و حالات روحی مخرب، تأمل در داوری و تفکر قبل از اقدام.
نشانه های بارز: احساس ارزشمند و اصالت، پذیرنده ابهام، آمادگی برای تغییر.
3- انگیزش:
تعریف: اشتیاق و دلبستگی به کار به دلایلی فراسوی پول یا موقعیت شغلی، تمایل به دنبال کردن هدف ها همراه با انرژی و پشتکار.
نشانه های بارز: انگیزه قوی برای دست یافتن به موقعیت، خوش بینی، حتی به هنگام رویارویی با شکست، تعهد سازمانی.
4- همدلی:
تعریف: توانایی درک حالات هیجانی دیگران، مهارت رفتار با دیگران براساس واکنشهای هیجانی آنها.
نشانه های بارز: تخصص در پرورش و حفظ افراد مستعد، حساسیت نسبت به فرهنگ های مختلف ارائه خدمت به مراجعین و مشتریان.

__________________________________________________
1. Self regulation
2. Self motivation
3. Empathy
4. Soclal skills
5- مهارت اجتماعی:
تعریف: مهارت در مدیریت روابط و ایجاد شبکه ها، توانایی دریافتن زمینه های مشترک و ایجاد رابطه نزدیک.
نشانه های بارز: اثربخشی در رهبری تغییر قدرت استدلال، تخصص در ایجاد و رهبری تیم ها.
کی یرستد (1999) به نقل از گلمن معتقد است که 80 درصد موفقیت در کار به هوش هیجانی و تنها 20درصد به بهره هوشی بستگی دارد (کی پرسته 1999 ص 2).
گلمن و همکارانش (2002) خاطر نشان می کند که رهبران بزرگ می توانند محرک باشند. آنها شور و شوق را در ما بر می انگیزند و در ادامه خاطر نشان می کند چه یک سازمان ارتقاء یابد و چه تباه گردد تا چه حد زیادی بستگی به مؤثر بودن رهبر در این بعد هیجانی اولیه دارد. و در ادامه متذکر می شود رهبرانی که از هوش هیجانی بهره می گیرند و از روش های رهبری اثربخش استفاده می کنند و روابط کاری مؤثر و سلامت را خلق می کنند. (گلمن و همکاران 2002)
از نظر کارمو به نقل از مایرو سالوی هوش هیجانی که به عنوان مجموعه ای از توانایی ها تعریف کرده که می تواند از چند طریق به مدیران کمک کند.
1- برنامه ریزی انعطاف پذیر1
2- برانگیختن خود و دیگران 2
3- تصمیم گیری های آگاهانه تر 3
4- تفکر خلاق
__________________________________________
1. Flexible planing
2. motivating them selves and others
3. informed desisions
تحققیات انجام شده در زمینه هوش هیجانی در ایران
زارع (1380)، در پژوهشی، به منظور مطالعه توان پیش بینی هوش هیجانی در موفقیت تحصیلی، دانش آموز سال سوم دبیرستانی را با استفاده ازپرسشنامه بهرهیجانی بار- اون درشهر شیراز مورد آزمون قرارداد. نتایج حاصل از این پژوهش همبستگی معنی داری بین هوش هیجانی وموفقیت تحصیلی نشان داد. یعنی 48 درصد واریانس کل موفقیت تحصیلی را هوش هیجانی تبیین می کند. همچنین دراین پژوهش بین هوش هیجانی که با استفاده از پرسشنامه بهر هیجانی بار- اون اندازه گرفته شده بود، همبستگی معنی داری بدست نیامد.
نتایج حاصل از این پژوهش درزمینه تأثیرجنس برنمرات پرسشنامه بهرهیجانی نشان داد که درنمره کل هوش هیجانی بین دو جنس تفاوت معنی داری وجودندارد. اما تفاوت معناداری بین دوجنس درخرده مقیاس های خودآگاهی هیجانی، همدلی، وابط بین فردی، مسئولیت پذیری اجتماعی درسطح 01/0 به نفع دختران وخرده مقیاس های قاطعیت، حرمت ذات، استقلال، انعطاف پذیری وتحمل فشار وخوش بینی درسطح 01/0 به نفع پسران داشت. درخرده مقیاسهای خودشکوفایی، واقعیت سنجی، کنترل تکانه وشادکامی تفاوت معناداری وجودنداشت.
منصوری (1380) پژوهشی تحت عنوان هنجاریابی آزمون هوش هیجانی شرینگ برروی دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه های دولتی مستقر درشهر تهران انجام داده است. دراین پژوهش بین نمرات آزمون هوش هیجانی شرینگ وپیشرفت تحصیلی همبستگی 19/0 بدست آمد. براساس یافته های این پژوهش بین هوش هیجانی دختران وپسران درنمره کل آزمون، مولفه خودآگاهی، خودکنترلی، هوشیاری اجتماعی، از لحاظ آماری تفاوت معناداروجود داشت ولی درمولفه های خودانگیزی ومهارت های اجتماعی بین نمره دانشجویان دختر وپسر تفاوت معنی داری مشاهده نشد.
اهمیت و ضرورت
اهمیت مطالعه قدرت در مدیریت آموزشی به دلیل نقش استراتژیک آن نسبت به سایر مدیریت ها می باشد چرا که با اصلاح یا فساد نسلها و جامعه سرو کار دارد. (رابینز 1987). اهمیت ویژه دیگری که مدیریت های آموزشی در مدارس دارند در این است که تمام اهداف و عوامل این سازمان انسانی است. (احمد صافی، 1371).
به تعبیر دکتر ساموئل جی ساوا پست «مدیریت مدرسه»، فرصتی طلائی برای فعالیت های اجرایی قابل توجه و معتبر است که طی آن مدیریت می تواند یک مدرسه معمولی را به یک مدرسه برجسته و چشمگیر تبدیل کند. (ساموئل جی ساوا 1996).
امروزه نظام آموزشی کشور بابیش از یک صد هزار واحدآموزشی و قریب بر هجده میلیون دانش آموز در مقاطع مختلف تحصیلی با تولید انبوه نیرو مواجه است. در این شبکه عظیم مدیر به منزله نقطه اتکایی است که وظیفه برقراریتعادل بین هدفهای سازمانی، شخصی و اجتماعی را بر عهده دارد. بنابراین برآورد میزان توانمندی مدیران در انواع قدرت که بر مبنای نفوذ می باشد حائز اهمیت زیادی است. از طرفی مدیران مدرسه زمانی به تحقق کامل اهداف سازمان نائل می شوند که از نفوذ بالایی بین معلمان برخوردار باشند واز همراهی توأم با رضایت آنها بهره مند شوند. (2004clophill .Dunstuble)
بطور کلی هوش هیجانی درصدد ارتباط مؤثر درسازمان ها است زیرا هوش هیجانی علاوه برشایستگی دربعد شخصی، در بعد اجتماعی نیز به فرد شایستگی می دهد بطوری که براساس آن می تواند روابط بین خود ودیگران را مدیریت کند. (گلمن 1998)
درمجموع با توجه به اینکه هوش هیجانی یک ضرورت درجامعه امروزی برای مدیران محسوب می شود امید است که نتایج این تحقیق راهگشای کار مدیران در رهبری اثربخش سازمان های آموزش وپرورش قرارگیرد.
اهداف پژوهش
اهداف اصلی:
1- بررسی هوش هیجانی مدیران دبیرستان های نیشابور.
2- بررسی منابع قدرت مدیران دبیرستان های نیشابور.
3- شناخت رابطه بین هوش هیجانی و منابع قدرت مدیران دبیرستان های تیشابور.
اهداف فرعی:
1- مقایسه ابعاد مختلف منابع قدرت مدیران نمونه تحقیق بر حسب جنسیت.
2- مقایسه ابعاد مختلف هوش هیجانی مدیران بر حسب جنسیت.
3- بررسی رابطه منابع قدرت مدیران حجم نمونه بر حسب سابقه کار.
4- بررسی رابطه هوش هیجانی مدیران حجم نمونه بر حسب سابقه کار.
سوالات تحقیق
سوالات اصلی:
1- در ابعاد مختلف هوش هیجانی وضعیت مدیران نمونه تحقیق چگونه است؟
2- اولویت منابع قدرت مدیران نمونه تحقیق چگونه است؟
3- آیا بین ابعاد مختلف هوش هیجانی ومنابع قدرت مدیران نمونه تحقیق رابطه معنی داری وجود دارد؟

سوالات فرعی:
1- آیا در ابعاد مختلف هوش هیجانی و مدیران نمونه تحقیق بر اساس زن و مرد تفاوت معنی داری وجود دارد؟
2- آیا در ابعاد مختلف منابع قدرت مدیران زن و مرد تفاوت معنی دار وجود دارد؟
3- آیا بین هوش هیجانی براساس سابقه کار نمونه تحقیق تفاوت معنی داری وجود دارد؟
4- آیا در منابع قدرت مدیران نمونه تحقیق بر حسب سابقه کار تفاوت معنی داری وجود دارد؟
روش تحقیق
با توجه به هدف اصلی این تحقیق، و با توجه به اینکه در این تحقیق هوش هیجانی و منابع قدرت مدیران مدارس توصیف و اولویت بندی می شود پاره ای تفاوتهای معنی دار این متغیرهای کنترل کننده تحقیق بررسی خواهد شد. این تحقیق از نوع پیمایشی می باشد.
جامعه آماری
کلیه مدیران آموزشی دبیرستان های متوسطه شهرستان نیشابور که درسال تحصیلی 1385- 1384 مشغول به کار هستند. تعداد آنان در سال تحصیلی مذکور برابر با 87 نفر است.
حجم نمونه وروش نمونه گیری
چون کلیه افراد جامعه را مورد بررسی قرار می گیرند بنابراین به جای نمونه گیری از سرشماری استفاده خواهد شد.
ابزار تحقیق
برای سنجش هوش هیجانی مدیران از پرسشنامه هوش هیجانی ( وی سینگر1998) استفاده می شود. این پرسشنامه توسط فخر آبادی برای بررسی رابطه بین هوش عاطفی وسبک رهبری تحول بخش دربین مدیران بازرگانی صنایع غذایی وخودرو سازی شهر مشهد اجرا شد که درسطح 01/0 α = ارتباط مثبت ومعنی داری با سبک رهبری تحول بخش دربین مدیران صنایع غذایی داشت. پرسشنامه شامل 25 سوأل است که درمجموع هوش هیجانی افراد را اندازه گیری می کند، ودربردارنده ابعاد خود انگیزی - خود آگاهی- خود کنترلی، آگاهی اجتماعی، مهارت های اجتماعی می باشد. پاسخ ها بصورت 5 درجه ای وترتیبی است (گزینه الف نمره (1) وگزینه هـ نمره 5 میزان). همسانی درونی آزمون به روش آلفای کرونباخ برابر با 85/0 می باشد.
برای سنجش منابع قدرت مدیران از پرسشنامه Samuel c استفاده خواهد شد که دارای 20 سؤال است ومنابع قدرتِ مشروع- تخصصی- رسمی، مرجعیت را بررسی می کند. پرسشنامه مذکور درسال 1378 توسط الهه کولانچی در دبیرستانهای سنندج استفاده شده است . میزان همسانی درونی آزمون در این تحقیق به روش آلفای کرونباخ برابر با 87/0 می باشد.
روش تجزیه وتحلیل داده ها:
برای سؤالات اصلی تحقیق از روش آمار توصیفی مربوط به سؤالات 1 و 2 و ضریب همبستگی پیرسون برای سؤالات 3 استفاده خواهد شد و نیز برای سؤالات فرعی تحقیق از تحلیل واریانس یکطرفه استفاده خواهیم کرد.

تعاریف عملیاتی
هوش هیجانی: هوش بکار گیری عاطفه و احساسات جهت هدایت رفتار افکار ارتباط موثر با همکاران سرپرستان مشتریان و استفاده از زمان در چگونگی انجام دادن کار برای ارتقای نتایج (وی/ سینگر 2000)*
هوش هیجانی در این تحقیق عبارتست از نمره به دست آمده از پرسشنامه وی سینگر
قدرت: نیروی که اگر بکار گرفته شود باید احتمال انجام رفتار خاصی را بالا ببرد و اگر بکار گرفته نشود رفتار به شکل دیگری انجام می شود (مورهد گریفین 1374)
منابع قدرت: توانای بالقوه شخص در اثر گذاری بر طرز تلقی و یا رفتار فرد یا افراد مورد نظر در جهتی که مورد نظر وی باشد
از نظر فرنچ و ریون منابع قدرت عبارتند از:
قدرت اجبار: که مدیر بایستی کار را بر دیگران سخت گرفته و یا محیط کار را برای آنها ناخوشایند کرد.
قدرت پاداش: بایستی مزایای ویژه و یا پاداشهای خاصی به افراد داده شود.
قدرت قانون: مدیر موقعیت کارکنان را تعیین می کند و به آنها مسئولیتهایی را بدهد و از آنها بخواهد آن مسئولیتها را عهده دار شوند.
قدرت تخصص: مدیر دانش و تجربه هایی دارد که لازم است در اختیار کارکنان قرار دهد.
قدرت مرجعیت: بایستی شرایطی را فراهم آورد که کارکنان احساس اهمیت و ارزشمندی نماید.
در این تحقیق منابع قدرت طبق تقسیم بندی فرنچ و ریون عبارتند از: قدرت اجبار، پاداش، تخصص، قانون و مرجعیت که بر اساس پرسشنامه ساموئل C سنجیده خواهد شد.

منابع فارسی:
1- حقیقی، محمد علی (و دیگران(: مدیریت رفتار سازمانی، چاپ دوم ، تهران: ، 1380.
2- عسگریان، مصطفی: سازمان و مدیریت آموزش و پرورش، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر، 1376.
3- میرسپاسی، ناصر: مدیریت استراتژیک منابع انسانی و روابط کار، چاپ بیستم، تهران: میر،1381.
4- گریفیث، دانیل: روابط انسانی در مدیریت آموزشی، خداداد، تهران: محیا، 1373.
5- ساعتچی، محمود: روانشناسی کار، چاپ سوم، تهران: نشر ویرایش، 1381.
6- منصوری، بهزاد: هنجاریابی پرسشنامه هوش هیجانی سیبریا شرینگ در بین دانشجویان دانشگاه تهران: پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی1380
7- شایانفر، ابوالقاسم: رابطه میان منابع قدرت و سبکهای مدیریت تعارض مدیران در مدارس متوسطه، پایان نامه کارشناسی ارشد داننشگاه فردوسی مشهد 1379
8- پوریان، خدایار : رابطه بین استفاده مدیر از انواع قدرت و جو سازمانی مدرسه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران 1376
9- سرمد، زهره و همکاران : روشهای تحقیق در علوم رفتاری.چاپ اول تهران : انتشارات آگاه 1376
10-میمندی نژاد، مریم : رابطه بین منبع اقتدار مورد استفاده مدیران مراکز اموزشی استثنایی شهر مشهد و رضایت شغلی معلمین آنان از دیدگاه معلمین، پایان نامه کارشناسی ارشد مشهد .مرکز مدیریت دولتی 1378
منابع انگلیسی:
11. Kierstead, J. (1999) “Emotional intelligence in the work place ” www.emerald fulltext.com
12. Cherniss. C (2001) “ Emotional intelligence and orgamzational Effectivness ” www.eiconsortium.org.
13. Golman. P. (2003) “ The Emotional competence ” www.eiconsortium.org.
14. Goleman . P. B. Y atzis . R. 8 Mckee , A. (2001) primal Leadership: The Hidden priver of Greut performance ” Hardward Business Review. pecember.
15. Golmeman, D (1995) Emotional intelligence, NEWYORK: Bankom Books.
16.mayer,;j.d.,Caruso,d.r.&salovey,p.(2000).emotional intelligence meets traditional standards for an intelligence,27,267-269
17.mayer,;jd;salorey,p,&Caruso,d.r.(1999)mockup draft of 1 st education;test manul for the msceit v.2 multihealth system unpublished manu
18.mayer;j.d.,Caruso,d.r,&salovey,p(1997).what is emotional intelligence .in p salovey .&d .sluyter(eds),emotional development and
Emotional intelligence.educational implication.new york;basic book
19.bar-on.r&parker.j.d.a(eds)(2000).the hand book of emotional intelligence theory.development.assessment.and application at home school and in the workplace .sanfrancisco tossey-bass/wiley
20. cavall.k;emotional competence and leadership excellence at johason&Johnson the emotional intelligence and leadership study.www.corpconsultinggroup.com
ضمیمه
پرسشنامه هوش هیجانی مدیران (وی سینگر 1998)
1- برای عواطف متفاوت، حالت های درونی متفاوتی را در خود احساس می کنم.
2- درموقعی که تحت فشار قرار می گیرم آرامش خود را حفظ می کنم.
3- هنگامی که می خواهم کاری را انجام دهم بی صبرانه انتظار آن را می کشم.
4- نسبت به اثر رفتاری خود روی دیگران آگاهم.
5- در حل تعارضات در ارتباط با دیگران پیشگام هستم.
6- در حال عصبانی شدن به خود واقف هستم.
7- پس از عصبانیت سریعاً خود را آرام می کنم.
8- پس از یک شکست سریعاً خود را دوباره سازماندهی می کنم.
9- توان تشخیص رنجش دیگران را دارم.
10- از توان توافق و همراهی با دیگران برخوردارم.
11- نسبت به احساسات خود آگاهم.
12- برای تغییر حالت عاطفی خود با خودم صحبت می کنم.
13- هنگامی که کاری را انجام می دهم که نسبت به آن تمایل ندارم در خود ایجاد انگیزه می کنم.
14- برای اینکه دیگران بتوانند عواطف خود را مدیریت نمایند به آنها کمک می کنم.
15- باعث می شوم که دیگران احساس خوبی داشته باشند.
16- نسبت به تغییر حالت درونی خلق و خوی خود آگاه هستم.
17- هنگامی که دیگران مرا هدف خشم خود قرار داده اند آرامش خود را حفظ می کنم.
18- عادات بی فایده خود را کنار می گذارم یا تغییر می دهم.
19- از توانایی درک احساس درونی دیگران به صورت عمیق برخوردارم.
20- هنگامی که دیگران به لحاظ عاطفی به راهنمایی من نیاز دارندبه آنها کمک می کنم.
21- هنگام داشتن حالت دفاعی به آن آگاهم.
22- هنگام داشتن تفکر منفی به وجود آن در خود واقف بوده و آن را کنار می گذارم.
23- حرف هایم را با عمل دنبال می کنم.
24- توان برقراری رابطه صمیمانه با دیگران را دارم.
25- از توانایی بازگویی احساس درونی افراد به خودشان برخوردارم.